Historia żydowskiego sportu w Warszawie cz.1

2013-09-28, 11:33   A A A   drukuj  

Warszawscy Żydzi w okresie międzywojennym uprawiali szeroką gamę sportów. Najbardziej popularnym sportem żydowskiej Warszawy była piłka nożna. Aż sześć czysto żydowskich klubów brało udział w rozgrywkach organizowanych przez WOZPN (Warszawski Okręgowy Związek Piłki Nożnej).

Jednym z najsilniejszych był warszawski oddział Robotniczego Stowarzyszenia Kultury Fizycznej Gwiazda, który dwa razy zdobył mistrzostwo WOZPN (drugi poziom rozgrywek). Nigdy jednak nie awansowali, przegrywając w barażach.

Aby zrozumieć, jak żydowskie kluby sportowe pojawiły się w stolicy Polski musimy cofnąć się do końca XIX wieku. Był to czas, kiedy ruchy nacjonalistyczne rosły w całej Europie. Ruchy te starały się określić, kto powinien być częścią przyszłych wspólnot narodowych. Niestety nacjonalistyczni przywódcy nie widzieli miejsca dla Żydów w Europie w takich społecznościach. Żydzi zareagowali na rosnącą antysemicką przemoc i dyskryminację w różny sposób. Dla postępowych Żydów istniały trzy główne opcje: emigracji do „nowego świata", przyłączenia się do organizacji syjonistycznych lub walka w Europie o większe prawa.

Żydzi w obliczu podobnych wyborów w coraz większym stopniu zaczęli brać udział w życiu sportowym. W odpowiedzi na dyskryminację zaczęli organizować stowarzyszenia sportowe, gdzie mogli uprawiać sport na własnych warunkach. Pierwsze ściśle żydowskie stowarzyszenia sportowe rozprzestrzeniały się w całej Europie od 1890 roku. Kluczowym momentem w rozwoju było powstanie Jüdische Turnerschaft (Żydowskiego Stowarzyszenia Gimnastycznego) w Berlinie w 1903 roku. Wkrótce potem związek ten przekształcił się w Makabi, syjonistyczne ciało sportowe, które miało na celu organizowanie żydowskiego sportu na całym kontynencie. Cel był prosty: fizycznie wychowywać naród żydowski w przygotowaniu do niepodległego państwa żydowskiego w Palestynie. Makabi był projektem niezwykle udanym. Znakiem tego sukcesu była organizacja dwóch żydowskich olimpiad (Makabiady) w Tel Awiwie w 1932 i 1935 roku.

Na ziemiach polskich żydowski sport szybko zyskał wielbicieli. W 1896 roku powstało pierwsze tego typu stowarzyszenie w ówczesnej monarchii austro-węgierskiej na terenie Bielska-Białej. Wkrótce podobne organizacje rozprzestrzeniły się we Lwowie i Krakowie w 1901 roku, a następnie na części Prus, a konkretnie w Poznaniu. W zaborze rosyjskim represje polityki carskiej Rosji wykluczały tworzenie żydowskich stowarzyszeń sportowych. Pierwszy żydowski klub sportowy w Warszawie rzeczywiście powstał z powodu dziwnego zbiegu okoliczności. Po udanej kampanii w 1915 roku, władze niemieckie zdecydowały się umożliwić odbudowanie istniejących wcześniej organizacji. Widząc okazję społeczność żydowska Warszawy wymyśliła sprytny plan. Opłaciła ogłoszenia w prasie lokalnej informujące żydowskich sportowców do powrotu na treningi. Na szczęście ten zabieg wystarczył, aby oszukać Niemców, powstaje Makabi Warszawa. Pomysł Makabi udał się w nowym niepodległym państwie polskim. Do roku 1938 roku powstało 150 klubów Makabi w całej Polsce, mających w sumie 200000 członków.

Żydowski futbol w Europie również znajduje swoje korzenie pod koniec XIX wieku. MTK Budapeszt, jeden z najsilniejszych węgierskich klubów, częściowo założony został przez Żydów w 1888 roku i był postrzegany jako żydowski klub. Najsłynniejszym czysto żydowskim klubem był jednak Hakoah Wiedeń, założony przez austriackich syjonistów w 1909 roku. Hakoah podróżował po Europie w latach 1920 i 1930. Hakoah początkowo był bardzo silny, zajmując 2. miejsce w austriackiej lidze w 1922 roku, zdobył mistrzostwo w 1925 roku. Do historii przeszło zwycięstwo na brytyjskiej ziemi, gdy pokonał West Ham XI 5:1 w 1923 roku, było to pierwsze zwycięstwo zagranicznego klubu nad angielskim na jego własnym terenie. Hakoah miało w swoich szeregach trenera Béla Guttmann, który był pionierem systemu gry 4-2-4.

Żydowska piłka rozprzestrzeniała się na ziemiach polskich w pierwszych dekadach XX wieku. Pierwszymi żydowskimi klubami piłkarskimi były Hasmonea Lwów oraz Makabi Kraków (oba założone w 1909 r.) oraz Jutrzenka Kraków (założona w 1910 r.). Hasmonea była najbardziej znanym żydowskim klubem w polskiej piłce, grającym w pierwszej lidze przez dwa sezony w 1927 i 1928 roku. Jutrzenka w najwyższej klasie była tylko przez rok.

Makabi Warszawa był pierwszym żydowskim warszawskim klubem. Drużyna pierwsze sparingi zaczęła grać jeszcze w czasie I wojny światowej. W 1921 roku Makabi był jednym z pięciu członków założycieli WOZPN. Makabi był pierwszym żydowskim klubem piłkarskim w Warszawie, ale nie najlepszym. Ich największym osiągnięciem było zajęcie drugiego miejsca w WOZPN w 1929 roku.

Okres przed wybuchem II wojny światowej był dla żydowskich klubów bardzo trudny. Charakteryzuje się on starciami między zespołami z różnych stanowisk politycznych Warszawy. Niektóre kluby często były zaciekłymi rywalami na boisku i poza nim. Żydowski futbol w Warszawie był również rozdarty różnymi podziałami. Główny podział był między klubami syjonistycznymi, takimi jak Makabi i socjalistycznymi takimi jak Gwiazda. Kiedy Makabi i Gwiazda stawały do gry naprzeciw siebie, dochodziło do wielu spięć.

Christopher Lash - doktor historii na Uniwersytecie w Manchesterze

Rightbankwarsaw

RightbankWawa

 

Komentarze

Komentarz zanim zostanie opublikowany, poddany jest weryfikacji. Jeżeli jego treść nie łamie regulaminu strony, będzie opublikowany.

Brak komentarzy.