2013-10-12, 11:05   A A A     Tomasz Michalak

„Kiedy więc dzieci żyjąc swobodnie kształtują swoje ciało i utwierdzają zdrowie, kształcą tym samym i swój umysł i wzbogacają coraz nowymi wiadomościami. Cała zatem sztuka rodziców i mistrzów na tym polega, ażeby je takimi rzeczami zaprzątać, takimi bawić i przyjemnie zajmować, które by zatrudniając ciało i kształcąc, zajmowały umysł i nowymi wyobrażeniami wzbogacały.”¹

Słowa te wypowiedział wybitny uczony Jędrzej Śniadecki, chcąc zwrócić uwagę na potrzebę wprowadzenia do szkół zajęć fizycznych. W opracowaniu „O fizycznym wychowaniu dzieci”, przedstawił program wszechstronnego rozwoju młodego organizmu, podkreślając wartości zdrowotne ćwiczeń fizycznych. Z powyższych względów uważa się Śniadeckiego za pioniera wychowania fizycznego w Polsce.

Wraz z rozbiorami przerwano wdrażanie reform oświaty prowadzonej przez Komisję Edukacji Narodowej. Jednak jej dzieło kontynuowali pedagodzy. Tadeusz Czacki w Liceum w Krzemieńcu wprowadził ćwiczenia lekkoatletyczne, szermierkę, pływanie. Dr Henryk Jordan w Krakowie założył w 1888 roku Park Miejski (jeden z pierwszych w Europie) z przeznaczeniem do uprawiania gier i zabaw ruchowych oraz ćwiczeń fizycznych. W Warszawie podobny ogród w 1889 roku założył W. E. Rau.²

Ogromne zasługi dla rozwoju wychowania fizycznego wniosło Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, które rozwijało się we wszystkich zaborach, a skupiało polską młodzież. Pod koniec XIX wieku w Warszawie powstawały towarzystwa sportowe zrzeszające wioślarzy (1878 r.), cyklistów (1886), łyżwiarzy (1893).³

W 1895 roku przy Uniwersytecie Poznańskim, utworzono Katedrę Wychowania Fizycznego. Pierwsze kluby sportowe na ziemiach polskich zaczęły powstawać na początku XX wieku. Należały do nich: Lwowski Klub Futbolowy „Sława” (późniejsi „Czarni”) – 1903 rok, krakowskie kluby Cracovia i Wisła – 1906 rok, Łódzki Klub Sportowy – 1907 rok, Widzew Łódź 1910 rok. Rozpowszechnił się również ruch sportowy na uczelniach, co doprowadziło do powstania w 1908 r. Akademickiego Związku Sportowego. Należy zaznaczyć, że powyższe towarzystwa i kluby prowadziły również działalność polityczną skierowaną przeciw zaborcom.⁴

Od 1896 roku dzięki inicjatywie Pierre de Coubertin’a wskrzeszono nowożytne igrzyska olimpijskie. Niestety Polska z racji utracenia niepodległości nie mogła uczestniczyć w ruchu olimpijskim. Jednak wielu Polaków stratowało w zawodach reprezentując inne kraje.

Okres międzywojenny, był trudny dla odradzającego się państwa również w dziedzinie sportu. Polska była krajem biednym, pozbawionym obiektów i urządzeń sportowych oraz kadr trenerskich.⁵

Po odzyskaniu niepodległości masowo zaczęły powstawać stowarzyszenia i związki sportowe o zasięgu ogólnopolskim. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć założony w 1919 roku Polski Komitet Olimpijski, Polski Związek Piłki Nożnej, Polski Związek Lekkiej Atletyki. Ważnymi wydarzeniami było powołanie do życia w 1923 roku Związku Polskich Związków Sportowych i Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie w 1929 r. (dzisiejsza Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie). W 1928 r. przy Ministerstwie Spraw Wojskowych utworzono Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, który był dysponentem dotacji państwowych dla stowarzyszeń sportowych.⁶

Z czasem polscy sportowcy zaczęli odnosić sukcesy na arenie międzynarodowej. Do najważniejszych osiągnięć tego okresu należy zaliczyć medale olimpijskie Haliny Konopackiej, Janusza Kusocińskiego, Stanisławy Walasiewicz, a także sukcesy w mistrzostwach i turniejach międzynarodowych pięściarzy Aleksandra Polusa, Henryka Chmielewskiego, Antoniego Kolczyńskiego, najwybitniejszej polskiej tenisistki Jadwigi Jędrzejowskiej, przedstawicieli sportów zimowych na czele ze Stanisławem Marusarzem i Bronisławem Czechem oraz wielu innych.

W tym miejscu należy podkreślić, że sport tamtych czasów nie był skomercjalizowany w igrzyskach mogli startować jedynie amatorzy, a głównym hasłem zawodników była maksyma „Ważny jest nie triumf lecz walka. Istotą rzeczy nie jest zwyciężać, lecz toczyć rycerski bój”.

Rozwój polskiego sportu, który nastąpił w latach trzydziestych XX wieku, został brutalnie zahamowany przez wybuch II wojny światowej. Okupant zniszczył wiele obiektów sportowych, zamarły rozgrywki, zamordowano lub zginęło podczas walk z hitlerowcami tysiące wybitnych zawodników, w tym olimpijczyków. Mimo strasznego terroru nie zaginął w narodzie duch sportowy. Potajemnie uprawiano dyscypliny sportowe i rozgrywano mecze oraz zawody sportowe.⁷

Po wyzwoleniu nowe władze kraju dekretem z 16 stycznia 1946 roku zatwierdziły utworzenie urzędów oraz rad wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego, a także wprowadziły obowiązek wychowania fizycznego do szkół.⁸

Sport w okresie powojennym stał się nośnikiem propagandy sukcesu ludowych władz. Dotowaniem klubów sportowych poza państwem zajmowały się zakłady pracy, które przyjmowały na „etaty” najlepszych zawodników, wojsko, milicja, które w swych strukturach tworzyły kluby sportowe lub przejmowały już istniejące. Przykładem takich klubów są CWKS Legia Warszawa, GTS Wisła Kraków.

Stan taki trwał do przemian ustrojowo – gospodarczych, które nastąpiły w roku 1989. Jakkolwiek by oceniać minioną epokę polscy sportowcy odnosili ogromne sukcesy na sportowych arenach świata. Już podczas pierwszych powojennych Igrzysk Olimpijskich odbywających się w 1948 roku w Helsinkach, brązowy medal w boksie zdobył Aleksy Antkiewicz. Od tego czasu polscy sportowcy brali udział we wszystkich igrzyskach poza zawodami w 1984 roku kiedy to z przyczyn politycznych kraje komunistyczne odmówiły wyjazdu do Los Angeles. Nie sposób wymienić wszystkich osiągnięć sportowych, dlatego ograniczę się tylko do najwybitniejszych sportowców, których wyniki przeszły nie tylko do historii polskiego, ale także światowego sportu. Byli to: lekkoatleci – Zdzisław Krzyszkowiak, Janusz Sidło, Irena Szewińska, Marian Woronin, Władysław Kozakiewicz, Tadeusz Ślusarski, Władysław Komar, Jacek Wszoła, Bronisław Malinowski, Grażyna Rabsztyn; bokserzy szczególnie z okresu trenera Feliksa Stamma – Leszek Długosz, Zbigniew Pietrzykowski, Jerzy Kulej, Henryk Średnicki. W tenisie ziemnym do najlepszych należał Wojciech Fibak. Polska szczyciła się najlepszymi zawodnikami w podnoszeniu ciężarów wśród których prym wiódł najlepszy sztangista wszechczasów Waldemar Baszanowski. Niezapomniane wrażenia przynosiły sukcesy w grach zespołowych zespołów reprezentacyjnych prowadzonych przez Kazimierza Górskiego i Antoniego Piechniczka (piłka nożna), Huberta Wagnera (piłka siatkowa). Na arenie międzynarodowej z polskimi klubami musiały liczyć się najlepsze piłkarskie zespoły kontynentu. Do strefy medalowej awans uzyskiwały Legia Warszawa, Górnik Zabrze, Widzew Łódź.

Powrót